Tysiącletnia historia produkcji stali damasceńskiej w Chinach

Stal damasceńska, znana ze swojej wytrzymałości i ostrości, pochodzi ze starożytnej Syrii. Handlowano nią na dużą skalę na Bliskim Wschodzie i w okolicznych krajach. Bywa kojarzona z ostrzami z Damaszku, ale podobne techniki produkcji stosowane były także w innych regionach, w tym w Chinach.

Historia produkcji stali damasceńskiej w Chinach

Historia stali damasceńskiej sięga w Chinach czasów dynastii Tang (618-907 r. n.e.), kiedy to nastąpił znaczący postęp w dziedzinie metalurgii. Chińscy kowale podjęli wówczas próby naśladowania jej właściwości i zrozumienia tajników jej produkcji.

W czasach dynastii Tang chińscy kowale eksperymentowali z różnymi stopami i technikami kucia, stosując metodę zwaną "spawaniem wzorów". Technika ta polegała na składaniu warstw i skuwaniu różnych metali w celu wytworzenia materiałów kompozytowych. Różne rodzaje żelaza oraz stali były podgrzewane i profesjonalnie łączone, wskutek czego powstawały wyjątkowo wytrzymałe ostrza ze skomplikowanymi wzorami. Ostrza te, poszukiwane nie tylko w Chinach, ale także w sąsiednich regionach, stanowiły dowód sprawności technicznej i artystycznego wyrafinowania chińskiej metalurgii.

W czasach dynastii Song (960-1279 r. n.e.) chińscy kowale poczynili istotne postępy w produkcji noży ze stali damasceńskiej. Ich ostrza posiadały skomplikowane wzory przypominające te na oryginalnej stali damasceńskiej i charakteryzowały się wyjątkową wytrzymałością oraz zdolnością cięcia. Noże te były bardzo pożądane w Chinach i eksportowane do sąsiednich krajów.

Produkcja stali damasceńskiej rozwijała się w Chinach także pod panowaniem kolejnych dynastii. Podczas panowania dynastii Ming (1368-1644 r. n.e.) poczyniono dalsze postępy w dziedzinie metalurgii, co doprowadziło do opracowania najwyższej jakości ostrzy znanych jako "Ming jian".

Z kolei japońska metalurgia w tym samym okresie zasłynęła stworzeniem legendarnej katany. Japońska tradycja wytwarzania ostrzy, której ucieleśnieniem była katana, koncentrowała się na doskonaleniu sztuki produkcji mieczy, kładącej nacisk zarówno na funkcjonalność, jak i estetykę. W średniowieczu wyodrębniła się klasa samurajów, dla których miecze te były nie tylko bronią, ale także symbolem honoru i statusu społecznego. Japońskie rzemiosło obejmowało staranne wykonanie zakrzywionego ostrza, a także zwracanie szczególnej uwagi na jego geometrię. Wszystko to było możliwe dzięki wyjątkowej technice wielokrotnego hartowania. Proces ten, znany jako "tamahagane", skutkował powstaniem ostrzy o ostrych, elastycznych krawędziach i mocnych grzbietach, które pozwalały na efektywne siekanie oraz krojenie, zachowując jednocześnie długą żywotność.

Choć Chiny i Japonię łączyła ambicja tworzenia ostrzy wyjątkowej jakości, to różniły je stosowane metody metalurgiczne oraz wartości kulturowe, którymi kierowali się w procesie produkcji. Chińskie ostrza z tego okresu wyróżniały się skomplikowanymi wzorami i materiałami kompozytowymi, podczas gdy japońskie stanowiły ucieleśnienie harmonii formy oraz funkcji.

Podczas panowania dynastii Qing (1644-1912 n.e.) produkcja stali damasceńskiej w Chinach się zmniejszyła. Nacisk został wówczas położony na masową produkcję prostszych ostrzy, a sztuka wytwarzania stali damasceńskiej stopniowo traciła na znaczeniu.

W ostatnim czasie w Chinach ożyło zainteresowanie produkcją stali damasceńskiej. Współcześni kowale i rzemieślnicy na nowo odkrywają pradawne techniki, studiują teksty historyczne oraz badają stare miecze, wykorzystując tradycyjne metody kowalskie do odtwarzania niezwykłych ostrzy z przeszłości.

Dziedzictwo stali damasceńskiej we współczesnych Chinach jest świadectwem umiejętności chińskich kowali na przestrzeni dziejów. Nieustające wysiłki na rzecz ożywienia tego dawnego rzemiosła służą zachowaniu dziedzictwa kulturowego i zapewniają, że techniki produkcji oraz piękno stali damasceńskiej nie odejdą w zapomnienie

Źródła:

• Verhoeven, J. D., Pendray, A. H., & Gibson, E. D. (1998). The mystery of Damascus blades. Scientific American, 299(3), 66-73.
• Mahr, J. P. (1999). Damascus steel: Legendary material of ancient swordmaking. In Proceedings of the 8th International Symposium on Materials Science (pp. 149-157). Trans Tech Publications Ltd.
• Wootz steel and Damascus swords. (n.d.).Retrieved from https://www.tf.uni-kiel.de/matwis/amat/def_en/articles/wstahl.html
• Hawley, W. M. (1978). The damascene process. Knives 78: The World’s Greatest Knife Book, 16-23.
• Bagley, R. W. (1990). Ancient Sichuan and the unification of China. State University of New York Press.
• Bintie, the Wootz steel in ancient China, Indian Journal of History of Science, 2009, 382
• Science and Civilization in China, Joseph Needham Volume 4, Part 1, 1965, 282
• A History of Metallography, C S Smith, University press, Chicago, 1960
• A Search For Structure, C S Smith, MIT Press, Cambridge, 1981
• Materials: Carbon Nanotubes in ancient Damascus Sabre, Nature, Volume 444, Issue 7117, 2006, 286

Inne polecane artykuły
	Tabela porównująca serie noży - z czego są wykonane Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące produkcji noży XinZuo Jak powstają noże kuchenne XinZuo? Stal damasceńska - wzory na nożach Jakiego drewna używamy do produkcji rękojeści noży Rodzaje stali ostrzowej Kształty ostrzy noży Certyfikaty stali i noży Różnica między wzorem laserowym a prawdziwą stalą damasceńską